Vrienden bij wie ik dit jaar de jaarwisseling vierde, hebben een enorme koeienbel aan de muur hangen. De half-Zwitserse van het stel vertelde over een traditie in het land van haar moeder. Met oud en nieuw gaan mannen met een koeienbel om hun middel en een lampion in de hand de berg op. Ze vertelde hoe mooi het was om vanuit het dal dit klingelende lichtjeslint te volgen.

Die avond had Zutphen, het normaal zo onschuldige stadje in Gelderland, veel weg van een oorlogsgebied. Om zes uur klonk het al als middernacht en dat is de hele avond zo gebleven. Toen wij weer huiswaarts togen, bleek het vuurwerk nog niet op. Mede dankzij de mist was de lucht dik van de kruitdampen en ik was blij dat ik als bijrijder niet hoefde te laveren langs vuurtjes en zwalkende mensen.

De jaarwisseling 2019-2020 leverde de volgende cijfers op:

• 3375 meldingen van vuurwerkincidenten bij de politie
• 4358 meldingen bij de brandweer
• 1300 vuurwerkslachtoffers, van wie er 385 op de spoedeisende hulp terechtkwamen
• 168 mensen met oogletsel aan één of twee ogen door vuurwerk
• In veel steden hing smog door fijnstof. RIVM nam fijnstofconcentraties waar die ruim twintig keer hoger lagen dan normaal
• Het Longfonds becijferde dat minimaal 700.000 Nederlanders met oud en nieuw meer last hebben van hun longziekte dan op een gewone winterdag

Vanaf het moment dat de eerste kranten van de pers rolden, buitelden voor- en tegenstanders van het vuurwerkfestijn over elkaar. Ik vroeg me af hoe dit kon. De gevaren van vuurwerk dat door Jan en alleman afgestoken wordt, zijn voor iedereen helder. Met zo’n resultatenrijtje als hierboven kunnen ook de risicobeoordelingen niet veel van elkaar verschillen. Hoe kan het dan dat we het niet met elkaar eens zijn?

De grootste pijn zit in het feit dat degene die geluk beleeft aan het afsteken van vuurwerk, niet uitsluitend degene is die het risico loopt. 45 procent van de oogslachtoffers had het vuurwerk niet zelf afgestoken. Degenen die hun hond schichtig in eigen tuin uitlieten, zijn niet de mensen die met een achterbak vol vuurwerk uit Duitsland terugkwamen.

We hebben te maken met een botsing van grondwettelijke rechten. Het recht op vrijheid en geluk botst met het recht op een veilige en gezonde leefomgeving. Beide rechten zijn bij wet gelijkwaardig. Ze wegen even zwaar, tenzij je schade toebrengt aan een ander.

Een groeiende meerderheid van bevolking en volksvertegenwoordigers vindt dat het laatste het geval is. Daarom waren de partijen het snel eens. Het afsteken van vuurwerk door particulieren wordt ingeperkt. Knalvuurwerk en vuurpijlen zijn vanaf 2020 verboden.

Daarmee voorkom je een deel van het leed, maar niet alles. Die 700.000 longpatiënten zijn hiermee niet geholpen, want ook sierpotten stoten fijnstof uit. Ik pleit voor een algeheel vuurwerkverbod, maar dat geeft wel een uitdaging. Hoe gaan we vanaf nu de kwade geesten van het oude jaar wegjagen en de nimfen en elfen van het nieuwe jaar verwelkomen? De Zwitserse koeienbeltraditie kunnen we in ons platte landje niet overnemen, maar ik weet zeker dat alternatieven zo gevonden zijn. Er zijn al best wat leuke dingen in omloop, zoals zwermen drones met lichtjes, lasershows en hologrammen. Misschien is er wel een originelere invulling mogelijk, een indrukwekkend schouwspel dat alleen in de goede zin adembenemend is.

Laat het me weten als je een briljant idee hebt. Innoveren die jaarwisseling! We zullen wel moeten. Ideeën met koeienbellen krijgen wat mij betreft een bonuspunt.

Nawoord

De risico’s die samenhangen met privaat vuurwerk zijn groot. Hoewel het veranderen van tradities pijn doet, is het de hoogste tijd om over te stappen op alternatieve manieren om de jaarwisseling te vieren.

Meer weten?

• Compendium voor de leefomgeving over vuurwerk:

https://www.clo.nl/indicatoren/nl0570-luchtverontreiniging-tijdens-de-jaarwisseling?ond=20892

Photocredit: Matsuda Akihiro | Pexels.com

Blader door de blogs: