‘Dat lijkt me een zaak van de aannemers,’ zei de directeur van een organisatie die vaak opdracht geeft voor bouwprojecten. We waren het niet eens.

De aanleiding van het gesprek was de uitzending van Zembla over de hoge blootstelling aan kwartsstof bij werkzaamheden met ballast, de stenen die langs spoorrails liggen. Werknemers die de ballast verplaatsen of bewerken, worden blootgesteld aan hoge concentraties kankerverwekkend kwartsstof. De concentratie kan verlaagd worden door andere ballast te gebruiken, door te bevochtigen, door cabines dicht te houden en desnoods door adembescherming te gebruiken. Allemaal dingen die de aannemer regelt.

Had die directeur dan gelijk? Is het daarmee een zaak van de aannemers?
In de praktijk kiest de opdrachtgever voor de aannemer die de beste aanbieding doet. Vaak is dat uiteindelijk toch gebaseerd op de prijs. Zonder watertoevoer ben je als aannemer een stuk goedkoper dan de concurrenten die dat wel gebruiken.
Ballast moet bovendien voldoen aan de eisen die de opdrachtgever stelt. Kwartshoudende ballast is makkelijker te verkrijgen dan kwartsarme en wordt kwartsarme ballast (nog) niet vereist door de opdrachtgever.

De opdrachtgever heeft dus invloed, maar is hij ook verantwoordelijk?
Jazeker. In artikel 2.26 van het Arbobesluit staat dat de opdrachtgever bij bouwprojecten moet zorgen dat de aannemer kan voldoen aan de wet en dit ook moet controleren. Dit heet de vergewisplicht. De Nederlandse Arbeidsinspectie heeft, wijzend naar de wettelijke vergewisplicht, geëist dat ProRail kwartsarme ballast voorschrijft. Daarmee zegt zij: ‘Beste opdrachtgever, maak bronaanpak mogelijk.’

Geldt dit alleen voor bouwprojecten?
Hoe zit het in situaties waarin regulier werk door verschillende partijen wordt gedaan? Bijvoorbeeld op Schiphol, waar Schiphol Group de bagage-afhandeling en veel andere werkzaamheden rondom de vliegtuigen uitbesteedt. Dit is geen bouwproces en daarom geldt de vergewisplicht niet. Maar artikel 10 van de Arbowet geldt wel. Dit artikel zegt: als je werkzaamheden laat verrichten door anderen, moet je ervoor zorgen dat dit veilig kan gebeuren.

Ook bij Schiphol heeft de Arbeidsinspectie een eis neergelegd die betrekking heeft op het opdrachtgeverschap. Schiphol Group moet onder andere zorgen voor verdergaande elektrificatie, zodat werkenden (eigen personeel en dat van derden) niet langer worden blootgesteld aan kankerverwekkende uitlaatgassen van de diesel- en kerosineaangedreven arbeidsmiddelen (karretjes, aggregaten, vliegtuigen, enzovoort).

Kortom, het is nooit alleen een zaak van de aannemers. De opdrachtgevers hebben altijd een zorgplicht voor de mensen die voor hen aan het werk zijn. Dat is wettelijk vastgelegd in arbowet- en regelgeving.

Hebben we die wettelijke stok achter de deur echt nodig?
De vraag is of we die wettelijke stok achter de deur nu echt nodig hebben. Het zou toch eigenlijk vanzelfsprekend moeten zijn dat we de gezondheid van anderen beschermen. Dat we uit onszelf een beetje zorgen voor elkaar. Dat iedereen tot in zijn vezels weet: ‘De veiligheid en gezondheid van mensen die werk voor mij verrichten is ook mijn zaak.’

Meer weten?
Wet- en regelgeving bouw | Verantwoord opdrachtgeverschap | Arboportaal

Arbowet artikel 10 – Voorkomen van gevaar voor derden | Externe bronnen | Arboportaal

Veiligheid- en gezondheidsplanner (V&G-planner) – Volandis

Hoe werk je veilig met kwartsstof? – Volandis

Hoe werk je veilig met dieselmotoremissie (DME)? – Volandis

Media:
Zembla – Het stofspoor – Zembla – BNNVARA

Doden door gevaarlijke stoffen op het werk: groot probleem volgens Arbeidsinspectie – Zembla – BNNVARA

Ziek van Schiphol – Zembla – BNNVARA

Arbeidsinspectie grijpt in op Schiphol wegens blootstelling aan gevaarlijke stoffen – Zembla – BNNVARA

Photocredit: Sasin Tipchai | Flickr

Blader door de blogs: