Ik luisterde naar een telefoongesprek tussen mijn moeder en mijn tante. Ze hadden een uitzending gezien over bestrijdingsmiddelen en dat bracht herinneringen naar boven over hun jeugd in de bollenstreek. ‘De hele schuur werd volgespoten en daar liepen die jongens dan zo doorheen. Zo ging dat en het betaalde goed.’

Ook mijn oom deed dit werk in zijn jeugd en heeft daarna in zijn werkzame leven nog veel meer activiteiten gehad die nu in de RI&E gevaarlijke stoffen terecht zouden komen. Hij is enkele jaren geleden overleden aan een slopende longziekte. ‘Als je dan zo terug denkt aan die tijd,’ zei mijn tante. ‘Dan denk ik wel eens, dat zaadje is toen geplant.’

We weten inderdaad dat blootstelling een verandering in gang kan zetten, die tien, twintig, tot zelfs wel vijftig jaar later tot een ziekte leidt. De analogie die mijn tante gebruikte, sprak me wel aan. Een zaadje dat later ontspringt. Hoewel ik het meer zie als een eencellige, een spore die in de aarde terecht komt en ondergronds uitgroeit tot een compleet mycelium, een netwerk van draadvormige schimmels. Van buiten is er niets te zien, tot er op een dag op allerlei plekken paddenstoelen uit de grond schieten. Ogenschijnlijk losstaand, geworteld in hetzelfde netwerk en veroorzaakt door één spore.

Soms werkt dat zo. Eén spore, één mycelium, meerdere paddenstoelen. Maar het kan ook complexer zijn. Dan zijn er meerdere sporen, elk met een mycelium, elk met één of meer paddenstoelen. Longkanker kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door verschillende factoren. Als iemand overlijdt aan longkanker, weten we niet of dat kwam door het roken, door het werken met asbest, doordat hij woonde in een gebied met veel luchtverontreiniging en ga zo maar verder. Allerlei factoren kunnen hebben meegespeeld en kunnen elkaar zelfs hebben versterkt.

Op dit moment is een grootschalig Europees Onderzoek gaande naar dit onderwerp: het exposoom. Dit zijn alle niet genetische factoren die van invloed zijn op het ontwikkelen van een ziekte. De leefomgeving, blootstelling op het werk en leefstijl. Misschien krijgen we door dit onderzoek inzicht in de verschillende sporen en de verschillende mycelia. Mogelijk leert het ons over de specifieke effecten en deelbijdragen van snelwegen, grafietregens en olielekkages in de achtertuin. Van chroom VI, asbest en diisocyanaten. Van roken, alcohol en te weinig beweging.

Zolang we nog onvoldoende weten welke sporen, welke mycelia en welke interacties van belang zijn, kunnen we beter het voorzorgsprincipe hanteren. Voorkom elk spoortje en verhinder de groei van het mycelium. Hou de omgeving schoon, garandeer veilig en gezond werk en koester lichaam en geest. Zorg voor de aarde, voor de ander en voor jezelf.

Voorlopig is dit geen suggestie, maar een noodzaak. De aarde, de ander en jezelf. Met deze mantra in gedachten, rol ik zuchtend mijn matje uit voor de buikspieroefeningen die ik lang niet dagelijks uitvoer. Noodzaak. Zodat de kans op paddenstoelen kleiner wordt.

Photo by Atik sulianami on Unsplash

De blog ‘De aarde, de ander en jezelf’ is gepubliceerd in Vakblad Arbo 3 van 2021.

Meer weten:

Artis Micropia over mycelia: Microbiologie van A tot Z uitgelegd – Micropia – Micropia

Meer informatie over het onderzoek naar het exposoom: Het exposoom, de grootse beïnvloeder van onze gezondheid, decoderen – Verdieping – Universiteit Utrecht (uu.nl)

Blader door de blogs: