De Australische mieren-egel is best bijzonder. Niet alleen omdat het één van de weinige zoogdieren is dat eieren legt. Het beest leeft in de woestijn en het zweet nooit! Hoe overleeft het de hitte? En, kunnen wij daar wat van leren?

We hebben een paar flink warme zomers achter de rug en hoogst waarschijnlijk nog veel meer voor de boeg. Hittebelasting bij (buiten)werk is steeds vaker een probleem. Inmiddels hebben we al een klein arsenaal aan beheersmaatregelen, maar er kan best nog wat bij. Zouden we wat strategieën kunnen overnemen van de mieren-egel?

Snottebellen

Allereerst zijn de mieren-egels nachtdieren, dus de meest extreme hitte ontlopen ze. Maar ’s nachts kan het evengoed 40° Celsius worden. Ook dan waggelen ze vrolijk rond. In een groot onderzoek zijn honderden opnames gemaakt met een infrarood camera en wat bleek? Als het echt warm wordt, blaast de mieren-egel snottebellen die knappen op het puntje van zijn neus. Het snot verdampt, waardoor de temperatuur van de bek bijna 10° kouder is dan andere delen van het lichaam. En omdat het bloed door de koelere snuit stroomt, koelt ook de rest van het lichaam af.

Het bevochtigen van goed doorbloede lichaamsdelen wordt trouwens door meer dieren gebruikt om de lichaamstemperatuur te laten dalen. Een kangoeroe likt zijn armen en ooievaars maken het helemaal bont. Deze vogels plassen over hun poten om koel te blijven. Lekker fris …

Isolerende stekels en kale buikjes

De mieren-egel heeft nog een truc. Zijn stekels zijn hol. Als het koud is, legt de mieren-egel zijn stekels in zijn nek, zodat de warmte van het lichaam niet weg kan. Is het warm, dan zet hij zijn stekels rechtop waardoor de hitte afgevoerd wordt.

Verder zit er geen vacht op zijn buik en de binnenkant van zijn benen. In de winter rolt het dier zich op, om hitteverlies via deze kale delen te voorkomen. Maar in de zomer drukt het beestje zijn buik en dijen tegen de koude grond om extra warmte af te voeren.

Maar wat moeten wij daarmee?

Leven in de nacht, koelen door bevochtigen, contact met de koude grond en isolerende stekels zijn voor de mieren-egel voldoende om de woestijnhitte te overleven. Kunnen wij wat met deze tactieken om te voorkomen dat de hitte ons teveel wordt?

Tropenrooster

We zijn geen nachtdieren, zoals de mieren-egel, maar tropenroosters passen we allang toe. Ik sprak een rietdekker die bij sommige (flexibele) klanten al om 5 uur ’s ochtends aan de slag ging. Zo extreem kunnen we het niet altijd maken, maar de zwaarste werkzaamheden in de ochtendkoelte uitvoeren, of een uurtje eerder starten, dat is best wel mogelijk.

Buikje op de grond

Honden gaan net als de mieren-egel bij hitte ook op een koude vloer liggen. Voor ons is dat niet echt toepasbaar. Misschien thuis, maar niet op de bouw of in een fabriek. Toch kennen we het principe van een koud oppervlak tegen een warm lichaamsdeel wel. Er zijn koelvesten en koelpetten beschikbaar die de kans op oververhitting verkleinen en niet heel hinderlijk zijn tijdens het werk.

Isolerende stekels

Als onze nekharen overeind staan, heeft dat meestal niet met de hitte te maken. Maar het maken van een isolerende laag om je lichaam zou je met een beetje goede wil kunnen vergelijken met het dragen van luchtige UV-werende kleding. Juist in de warmte kan het helpen om het lichaam te bedekken en de stralingswarmte van de zon buiten te houden. En het beschermt ook nog eens tegen zonnebrand.

Snottebellen

Op commando snotteren en dit dan ook nog over je gezicht laten lopen, is niet mogelijk en zal ook niet door iedereen gewaardeerd worden. Het bevochtigen van de huid om de verdamping te bevorderen, doet ons lichaam natuurlijk ook. Een bezwete torso koelt veel beter af dan een droog lijf.

Dat nat maken hoeft natuurlijk niet met lichaamsvocht. Wat dacht je van een douche, of een zwembad. We zouden er een gewoonte van kunnen maken om elk uur even te plonzen om de lichaamstemperatuur weer terug te brengen naar normaal. Opblaasbadjes naast de dixies en dompelbaden in de kantine, dat moet toch haalbaar zijn.
Zie je wel, ik wist dat we wat konden leren van die snotterende stekelbeesten.

Media:

Mieren-egels koelen zichzelf af met snottebellen (jeugdjournaal.nl)

Bizarre mierenegel blijkt geheim wapen tegen opwarming te bezitten: snot (en stekels) (scientias.nl)

Vakbond FNV eist duidelijke grenswaarde voor werken in de hitte – FNV

Meer weten:

De invloed van klimaat op je gezondheid – Volandis

Arbeidsomstandigheden: temperatuur en werk | Arbeidsomstandigheden | Rijksoverheid.nl

App FNV Werkklimaat – FNV

Photocredit: Gilberto Olimpio | Pexels

Deze blog is gepubliceerd bij Gelling Advies en opleidingen 

Blader door de blogs: