De ambassade. Een eilandje ‘wij’ in een zee van ‘zij’. Waar verleiding binnen en buiten de muren loert en alle vormen van loyaliteit laat wankelen. Wat doe je als je collega’s een voor een ziek worden? Ernstig ziek. Waar zoek je de vijand? Wie kun je vertrouwen?

Dit kan de achterflaptekst van een nieuwe thriller zijn, maar in werkelijkheid is dit gebaseerd op bestaande krantenkoppen.

Al twee jaar kampt het personeel van de Amerikaanse en Canadese ambassade op Cuba met bijzondere en uiteenlopende klachten. Gehoorverlies, vermoeidheid, hoofdpijn, misselijkheid, concentratieproblemen en zelfs hersenletsel. Het syndroom van Havana werd dit samenraapsel aan klachten onder het ambassadepersoneel genoemd.

De gemoederen liepen aardig op. ‘Akoestische aanvallen,’ brulde de een. ‘Elektromagnetische aanvallen,’ beschuldigde de ander. Dat het om aanvallen ging, stond kennelijk buiten kijf en daarom trok de Amerikaanse president vijftig personeelsleden en hun families terug. Niet fijn, al helemaal niet met het oog op de precaire relatie tussen Cuba en de Verenigde Staten.

De Canadezen pakten het anders aan. Zij stuurden hun beste wetenschappers eropaf. Aan de hand van bloedtesten en historische gegevens concludeerden zij tenslotte dat het om vergiftiging door organofosfaten ging. Neurotoxicologische effecten door chemische bestrijdingsmiddelen. En wel de middelen gebruikt bij de bestrijding van de Aedesmug.

De Aedes-steekmug, om precies te zijn de Aedes Aegypti, kennen wij voornamelijk uit de krant en van de reisadviezen van buitenlandse zaken. Een steek van de vrouwelijke variant van deze mug kan leiden tot besmetting met gele koorts, knokkelkoorts of het zikavirus. Om dit virus was het te doen. Eenmaal besmet, kun je zikakoorts krijgen. Een ziekte waar je je ongeveer twee weken goed beroerd door kunt voelen, waar geen behandeling voor is en die bij de meeste mensen vanzelf over gaat. Maar niet bij iedereen. In een enkel geval kunnen ernstige complicaties optreden. De ziekte is vooral zorgwekkend voor zwangeren. Een besmetting kan bij het ongeboren kind leiden tot neurologische afwijkingen, waaronder microcefalie, onderontwikkeling van de hersenen.

Terug naar de ambassade. Wie heeft die chemische bestrijding eigenlijk uitgevoerd? De Canadezen wezen twee kanten op. De Cubaanse overheid ging met chemische bestrijding de mug te lijf, maar de ambassade zelf voerde eigen bestrijdingsactiviteiten uit om het rotbeestje weg te krijgen. Dat bij elkaar was waarschijnlijk te veel van het goede.

De moraal van het verhaal is enerzijds dat het middel bijna net zo erg kan zijn als de kwaal. Anderzijds herinnert het ons eraan dat je bij blootstelling aan gevaarlijke stoffen rekening moet houden met gecombineerde effecten.

Hoe hadden we dit kunnen voorkomen? De eerste vraag die we kunnen stellen, is of er nog andere maatregelen mogelijk zijn, buiten chemische bestrijding. Brazilië doet proeven met gemodificeerde mannetjesmuggen, waardoor de nazaten geen ziekten meer kunnen verspreiden. Het werkt, maar is niet heel effectief. Bij de bestrijding van de mug in een wijk in Sao Paulo waren 30 miljoen gemodificeerde mannetjesmuggen nodig. Toch een mooi voorbeeld van bronaanpak.

Zou het mogelijk zijn om de waterplassen met muggenbroedplaatsen af te dekken en vervolgens heel gericht onder de afdekking te spuiten? Zodat het zich niet verspreidt naar de lucht die wij inademen. In de arbowereld noemen we dat containment. Of kun je de ambassade ontruimen vóór de behandeling? En anders de visums uittypen met volledige huidbedekking en adembescherming. Hoe het ook zij, al deze ideeën komen als mosterd na de maaltijd. De schade is ontstaan. Zowel lichamelijk als diplomatiek.

De thrillerschrijver in mij vraagt zich overigens af wat we weten van de bestrijdingsbedrijven? Het zullen toch geen Russen zijn geweest?

Nawoord

Het zikavirus is gevaarlijk voor zwangere vrouwen. We pakken de mug die het virus overbrengt daarom aan met bestrijdingsmiddelen. Bestrijdingsmiddelen doden insecten, maar kunnen bij te hoge concentraties ook mensen ziek maken. Probeer ze daarom niet te gebruiken. Als bestrijdingsmiddelen onvermijdbaar zijn, zorg dan dat je er niet aan blootgesteld wordt.

Meer weten?

• RIVM over het zikavirus:

https://www.rivm.nl/zikavirus

• Wageningen University & Research over zika:

https://www.wur.nl/nl/Dossiers/dossier/Zika.htm

• European Centre of Disease Control over de Aedes Aegypti:

https://www.ecdc.europa.eu/en/disease-vectors/facts/mosquito-factsheets/aedes-aegypti 

Deze blog is geschreven in 2020. Het nieuws van eind juli 2021 geeft aanleiding om weer opnieuw onderzoek te doen. Lees het krantenbericht ‘Personeel VS teruggehaald uit Wenen om mysterieuze klachten.’

Blader door de blogs: